De heilzame werking van honing is meer dan een hype
De verkoopcijfers van manukahoning vlogen de laatste jaren omhoog. Deze honing zou de gezondheid bevorderen en een handig huismiddeltje zijn bij verkoudheid of snij- en brandwonden. Uit recent onderzoek blijkt echter dat zij nog meer doet. Ze zou een doorbraak kunnen betekenen in de strijd die ziekenhuizen voeren tegen antibioticaresistente superbacteriën als de methicilline-resistente Staphylococcus aureus – beter bekend als MRSA.
Een team van wetenschappers onder leiding van professor Rose Cooper van het University of Wales Institute in Cardiff (UWIC) heeft onderzocht hoe manuka inwerkt op de drie typen bacteriën die doorgaans een wondinfectie veroorzaken, waaronder de beruchte antibioticaresistente MRSA. Op het voorjaarscongres vorig jaar van de Society for General Microbiology in het Engelse Harrogate rapporteerden Cooper en haar team dat deze honing de groei van bacteriën op een aantal cruciale manieren verstoort en ze mogelijk zelfs weer gevoelig voor antibiotica kan maken. Doorslaggevend daarbij is dat manukahoning de hechting van bacteriën aan weefsel blijkt te verhinderen, een essentiële stap in het infectieproces. Bovendien blokkeert ze de vorming van zogeheten biofilms, een laagje dat bacteriën tegen antibiotica beschermt waardoor ze hardnekkige chronische infecties kunnen veroorzaken. Maar het allerbelangrijkst is dat de honing de MRSA gevoeliger maakt voor antibiotica als oxacilline – waarmee de antibioticaresistentie wordt doorbroken.
‘Dit wijst erop dat bestaande antibiotica – in combinatie met manukahoning – effectiever resistente infecties kunnen bestrijden’, aldus professor Cooper. Het kan ook betekenen dat manukahoning op zichzelf infectiebestrijdende eigenschappen heeft en bij infecties lokaal kan worden gebruikt als uitwendig alternatief voor antibiotica. Een aantal ziekenhuizen gebruikt inderdaad met succes al jarenlang met manukahoning geïmpregneerd verband bij de wondverzorging 1.
In een klein onderzoek van het Zentrum für Kinderheilkunde van het academisch ziekenhuis van Bonn genazen zeven van de onderzochte kinderen met manukahoning volledig nadat hun wond was geïnfecteerd of besmet met de MRSA. ‘Antiseptica en antibiotica hadden tevoren de klinische infectieverschijnselen niet uit kunnen roeien’, aldus de onderzoekers 2.
In een groter, gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek in verschillende centra in Dublin werden 108 patiënten met een chronisch open been in twee groepen verdeeld en behandeld met ofwel manukahoning of een algemeen gangbare hydrogel voor diepe wonden. Bij de start van het onderzoek werd de MRSA aangetroffen in 16 wonden – 10 in de honinggroep en 6 in de gelgroep. Na 4 weken bleek de bacterie uitgeroeid te zijn bij 70 procent van de patiënten in de honinggroep ten opzichte van slechts 16 procent in de gelgroep 3. Dezelfde onderzoekers rapporteerden later dat na 12 weken meer genezing was bereikt in de manukahoninggroep dan in de gelgroep 4.
Een uniek soort honing
Alle honingsoorten hebben tot op zekere hoogte een antibacteriële werking. Dit ligt aan de waterstofperoxide die gevormd wordt door het enzym glucose-oxidase, dat bijen aan de nectar toevoegen om honing te maken. Manukahoning echter – die gemaakt wordt door bijen die zich voeden met de bloemen van de manukastruik (tea tree), die in Nieuw-Zeeland en Australië voorkomt – heeft daarnaast nog een hoog gehalte niet-peroxide antibacteriële bestanddelen 5. Het is deze niet-peroxide activiteit die de ‘unieke manukafactor (UMF)’ wordt genoemd, al heeft niet alle honing die onder de naam manukahoning wordt verkocht deze specifieke antibacteriële werking. De honing die gebruikt werd bij het MRSA-onderzoek was manukahoning van medische kwaliteit en geen gewoon supermarktproduct.
Het belang van deze niet-peroxide antibacteriële werking is de ongevoeligheid voor het katalase-enzym uit lichaamsweefsel en bloed, dat waterstofperoxide afbreekt – de belangrijkste antibacteriële eigenschap van andere soorten honing. Wordt een honing zonder deze eigenschap gebruikt om een infectie te bestrijden, dan zou de werking worden beperkt door de invloed van deze katalase 6. Daar komt bij dat de niet-peroxide antibacteriële werking van manukahoning stabiel is. Het waterstofperoxide producerende enzym van andere soorten honing daarentegen wordt bij blootstelling aan licht en warmte vernietigd. Er bestaat dus geen gevaar dat de UMF-honing haar werking verliest als ze te lang wordt bewaard. Maar er zijn geen klinische onderzoeken bekend waarin het gebruik van manuka met andere soorten honing in de wondverzorging is vergeleken.
Werking tegen ontsteking
Behalve tegen bacteriën, vertoont manuka ook ‘klinisch relevante’ eigenschappen tegen ontstekingsprocessen 7. Wat daar precies aan ten grondslag ligt, is nog niet bekend, maar het zou kunnen verklaren waarom honing goed bruikbaar is gebleken tegen een aantal ontstekingsbeelden.
Heel recentelijk bleek uit de resultaten van een fase-II-onderzoek – dat vorig jaar september gepresenteerd werd op het European Multidisciplinary Cancer Congress (EMCC) in Stockholm – dat plaatselijke toepassing van manukahoning kan helpen om bij borstkankerpatiënten bestralingsdermatitis (een ontstekingsreactie) te voorkomen. In deze gecontroleerde trial kwam in de met honing behandelde groep minder dermatitis in de tweede graad of hoger voor dan in de groep die een crème op waterbasis kreeg.
Gebruikt in de vorm van een kauwbare substantie met de naam ‘honingleer’ blijkt manukahoning UMF15 gingivitis (tandvleesontsteking) significant beter te kunnen bestrijden dan suikervrije kauwgom 8. Ook zou – volgens een Indiaas onderzoek – manuka een rol kunnen spelen bij ontstekingsprocessen van de darmen. In een proefdiermodel met ratten verlaagde een orale dosis manukahoning significant de ontsteking bij een kunstmatig opgewekte darmaandoening 9. Onderzoek bij mensen is vereist om te zien of deze resultaten ook voor hen gelden.
Zoete vooruitzichten
Naarmate het onderzoek naar manuka vordert, zullen we ongetwijfeld nog meer te weten komen over de voordelen van deze unieke honing – en het werkingsmechanisme ervan. Aan de Waikato-universiteit in Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld onderzoekt men het antioxidantgehalte van manuka en andere soorten honing, wat nog kan leiden tot intrigerend verder onderzoek, zoals naar een rol in de strijd tegen ouderdomsverschijnselen.
Maar al op dit moment blijkt manuka een levensvatbaar alternatief voor al die antibiotica die steeds nuttelozer worden.
Joanna Evans
1 Br J Oral Maxillofac Surg, 2008; 46: 55-56
2 J Wound Care, 2007; 16: 325-328
3 J Wound Care, 2008; 17: 241-244, 246-247
4 J Clin Nurs, 2009; 18: 466-474
5 J Pharm Pharmacol, 1991; 43: 817-822
6 PLoS One, 2011; 6: e18229
7 Innate Immun, 6 oktober 2011; online voorpublicatie
8 J Int Acad Periodontol, 2004; 6: 63-67
9 Phytother Res, 2008; 22: 1511-1519
Met toestemming overgenomen uit medisch dossier. www.medischdossier.org
Medisch dossier is een aanbeveling waard voor iedereen die goed op de hoogte wil blijven van zowel nieuws betreffende reguliere geneeswijze als ook de alternatieven die er voor handen zijn.
