Wanneer de vogelgriep (H5N1) tot een pandemie leidt, kan hij tot wel 7,4 miljoen levens kosten, aldus de WHO. Het virus werd echter al 50 jaar geleden ontdekt. Waarom is de wetenschappelijke wereld opeens bang voor mutaties die tussen mensen overdraagbaar is?
Voor deze waarschuwing lijkt helemaal geen wetenschappelijk bewijs te bestaan. Tot nu toe heeft het vogelgriepvirus naar schatting 65 tot 70 mensen het leven gekost. Ter vergelijking: jaarlijks sterven er ongeveer een half miljoen mensen aan de ‘gewone’griep; onder wie 1000 tot 2000 Nederlanders, 40.000 Amerikanen en 12.000 Britten.
Het blad Medisch dossier, jaargang 8, nr.3 van maart 2006 besteedt in deze uitgave ruimschoots aandacht aan de Vogelgriep.
Onderstaand artikel is met toestemming van de Uitgever letterlijk overgenomen. Voor informatie kunt u kijken op www.medischdossier.org
Allemaal zijn we in de ban van de vogelgriep hysterie. Naar schattingen van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kan het virus wereldwijd wel 7,4 miljoen levens eisen als het zodanig muteert dat het van mens op mens overdraagbaar wordt. In Engeland en Amerika waarschuwen de autoriteiten voor grote aantallen slachtoffers als dat inderdaad gebeurt. Het medisch opperhoofd van Engeland, Sir Liam Donaldson, durft zelfs te stellen dat het een kwestie is van ‘wanneer’ en niet van ‘als’. Het Nederlandse ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) reageren wat rustiger, maar zeggen dat de risico’s niet in te schatten zijn. Toch is ook onze regering medicatie aan het inslaan voor het geval dat… Ook hebben zowel EU als de Wereldbank de afgelopen maand een bedrag van 80 miljoen euro uitgetrokken voor de bestrijding van vogelgriep in arme landen.
Ophef
Er zijn verschillende vormen van aviaire griep, ofwel vogelgriep, maar de soort waar alle ophef om draait is het influenza A (H5N1)-virus. Dit werd voor het eerst in 1961 aangetroffen in een groep sternen in Zuid-Afrika. Hoewel het normaliter alleen onder vogels voorkomt, was er in 1997 voor het eerst een melding van infectie bij een mens, tijdens een uitbraak onder pluimvee in Hong Kong. Het veroorzaakte bij achttien mensen een ernstige luchtweginfectie en zes van hen overleden eraan. Sindsdien zijn er meldingen geweest van infecties bij mensen in Thailand, Vietnam en Cambodja telkens als er een grote uitbraak onder pluimvee was. Ongeveer de helft van de geïnfecteerde mensen is eraan overleden.
Dergelijke uitbraken onder pluimvee komen steeds vaker voor, vooral in Zuidoost-Azië. Dit jaar zijn er ook gevallen gemeld op Europese pluimveebedrijven. Het tamme pluimvee loopt het virus op via wilde vogels, die het in hun ingewanden meedragen. Voor zover de wetenschap tot nu toe heeft kunnen vaststellen, komen vrijwel alle gevallen bij mensen voor onder pluimveewerkers die in direct contact kwamen met de vogels of met besmette oppervlakken. Pluimveewerkers die met tamme kippen, eenden en kalkoenen werken, lopen een verhoogd risico doordat het virus via de feces van de vogels op mensen overgedragen kan worden.
Er is een aantal gevallen geweest van besmetting van mens op mens, maar tot nu toe zijn er nog geen bewijzen dat het virus ooit verder is gekomen dan een beperkte contactgroep. Een voorbeeld is de melding van het ministerie van Volksgezondheid in Thailand in 2004. Daar was een pluimveewerker besmet geraakt die het virus vervolgens overdroeg op haar moeder en tante die haar in het ziekenhuis verzorgden. De moeder stierf aan longontsteking nadat ze achttien uur lang aan het bed van haar dochter had gezeten; de tante kreeg ook longontsteking maar zij overleefde. Beiden bleken het H5N1-virus te hebben 1. In beide gevallen had er een zeer intensieve en langdurige blootstelling plaatsgevonden voordat het virus werkelijk werd overgedragen.
‘Er is een aantal gevallen geweest van besmetting van mens op mens, maar tot nu toe zijn er nog geen bewijzen dat het virus ooit verder is gekomen dan een beperkte contactgroep.’
Bij een ander onderzoek, van het nationaal kinderziekenhuis in Hanoi in Vietnam, is gebleken dat het virus niet zeer besmettelijk is. De onderzoekers interviewden 83 verpleegkundigen die allemaal contact hadden gehad met vier patiënten van wie bekend was dat ze H5N1 hadden; van hen waren er slechts twee (ofwel 2,4 procent) mogelijk besmet met het vogelgriepvirus 2.
Tot nu toe heeft het vogelgriepvirus naar schatting 65 tot 70 mensen het leven gekost.
Ter vergelijking: Jaarlijks sterven er ongeveer een half miljoen mensen aan de gewone griep onder wie duizend tot tweeduizend Nederlanders, 40.000 Amerikanen en 12.000 Britten 3.
Vanwaar de onheilswaarschuwingen?
Waarom is de wetenschappelijke wereld nu opeens bang voor een mutatie van H5N1 tot een vorm die tussen mensen onderling overdraagbaar is. terwijl dat virus al vijftig jaar lang in ons midden is? Voor deze dramatische
waarschuwingen lijkt geen wetenschappelijke basis te bestaan. Een van de redenen die gegeven worden, is dat er wereldwijd steeds meer uitbraken in de pluimveehouderij plaatsvinden, en dat er steeds meer mensen aan het virus blootgesteld zijn. Maar ook wijzen de wetenschappers op de cyclische aard van virussen. Drie- of viermaal per eeuw wordt de wereld getroffen door een grote grieppandemie. De grootste van de afgelopen eeuw was die van de Spaanse griep, die in 1918 en 1919 wereldwijd tussen de 20 en 30 miljoen slachtoffers eiste. Verder waren er grieppandemieën in 1957 en in 1968; de WHO verwacht er stiekem in 2005-06 weer één. Maar tussen de eerste en de tweede grieppandemie van de 20ste eeuw zaten veertig jaren en tussen de tweede en de derde
zaten er tien. Dat valt toch nauwelijks op te vatten als een voorspellend patroon.
‘Jaarlijks sterven er ongeveer een half miljoen mensen aan de gewone griep onder wie duizend tot tweeduizend Nederlanders, 40.000 Amerikanen en 12.000 Britten.’
Vergelijkbare waarschuwingen uitte de wetenschap bij de uitbraak van het SARS-virus (Severe Acute Respiratory Syndrome) in 2003. Ook daarvan werd verwacht dat het een grote pandemie zou worden. Net als H5N1 ontstond dit virus in Azië voordat het naar de westerse wereld kwam, waar het voortvarend doordrong tot Canada. De Canadese gezondheidsautoriteiten waren zo bezorgd over de dreiging dat ze de dagelijkse leiding ter preventie van een uitbraak overgaven aan de Verenigde Naties en de WHO.
Uiteindelijk bleek SARS een losse flodder te zijn die wereldwijd minder dan duizend slachtoffers maakte.
Waarom geneesmiddelen tegen griep niet werken
Elk griepvirus maakt antigenetische mutaties door om te voorkomen dat het herkend wordt door het immuunsysteem van zijn gastheer. Die veranderingen treden snel en vaak op: een griepvirus kan wel een miljoen keer vaker muteren dan een DNA-virus 4. De vaccinmakers van het Global Influenza Program van de WHO moeten elk jaar nieuwe antigeencombinaties maken. Dat doen ze vaak al negen maanden voordat de nieuwe griep daadwerkelijk uitbreekt. Ze zijn dus vooral voorspellend bezig wanneer ze op goed geluk gokken hoe het virus er het komende winterseizoen uit gaat zien en daar de perfecte antigenen voor maken. Een vaccin werkt alleen als het precies past op het virus, en dat is bijna niet te realiseren gezien het oneindige aantal mogelijke mutaties dat een virus kan ondergaan 5. Het is ironisch maar niet verbazingwekkend dat het perfecte vaccin voor een griep altijd een jaar te laat komt.
‘Uiteindelijk bleek SARS een losse flodder te zijn die wereldwijd minder dan duizend slachtoffers maakte.’
In de loop van de afgelopen veertig jaar heeft de farmaceutische industrie vier belangrijke antivirale middelen tegen griep gemaakt: amantadine in 1966, rimantadine in 1993, zanamivir (Relenza) in 1999 en oseltamivir, bekend onder de naam Tamiflu, eveneens in 1999. Voor alle vier deze middelen blijkt regelmatig een virus resistent te zijn geworden 6.7. Daarom is de hoop zeer ijdel dat een van deze middelen ooit in staat zal zijn een
virus te bestrijden dat nog niet eens van mens op mens overgaat. Toch wordt Tamiflu consequent genoemd als het beste wapen tegen het H5N1-virus. De Amerikaanse regering heeft maar liefst 20 miljoen doseringen gekocht
voor de prijs van 2 miljard dollar 8. De Nederlandse regering heeft een voorraad van 5 miljoen doseringen Tamiflu en Relenza en de EU wil in april een besluit nemen over een strategische voorraad antivirale middelen 9.
Desondanks hebben de Amerikaanse adviseurs aan de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in Atlanta, GA in het openbaar verklaard dat er geen vaccin bestaat dat mensen kan beschermen tegen het H5N1-
virus 10. Nederlandse virologen beamen dat 11.
Bescherming tegen de vogelgriep
In het slechtste geval zijn er tot nu toe iets minder dan de helft van alle pluimveewerkers die geïnfecteerd raakten, aan de vogelgriep overleden, volgens de cijfers van de WHO. Maar als het virus inderdaad zo dodelijk is als de waarschuwingen willen doen geloven, zou het toch uiteindelijk alle geïnfecteerden moeten doden. Het geeft aan dat een gezond lijf met een goed werkend immuunsysteem elke virusaanval kan overleven. Hierna staan enkele manieren waarop u uw immuunsysteem kunt versterken.
Supplementen
Vitamine A is een van de belangrijkste voedingstoffen voor de vorming van een gezond immuunsysteem. Het helpt bij het onderhoud van de oppervlakteweefsels van de ogen, de luchtwegen, urinewegen en het maagdarm
stelsel. Dat weefsel fungeert als fysieke barrière voor bacteriën en virussen 12.13. Ook heeft vitamine A een regulerend effect op het immuunsysteem doordat hij de werking van lymfocyten (de witte bloedcellen die infecties en ziekte bestrijden) bevordert.
Vitamine A zit in levertraan, dat ook rijk is aan vitamine D, en in vlees, vette vis, kaas, volle melk en eieren, die ook een rijke bron vormen van retinol, de actieve vorm van vitamine A. Als supplement moet de dosering
8.000-12.000 lE/dag zijn voor een optimaal effect.
Vitamine C en E zijn net als vitamine A antioxidatief en bekend als verbeteraars van het immuunsysteem. Vitamine E verkleint met name de vatbaarheid voor infecties 14.
Een dosering van ongeveer 200-400 IE/dag vitamine E en 1000 mg/dag vitamine C wordt aanbevolen om het immuunsysteem te versterken.
Zink is ook een krachtige antivirale stof. Bij een onderzoek bleek een neusgel met zink de duur van een verkoudheid significant te bekorten 15. De populairdere hoesttabletten met zink blijken veel minder effectief 16.
Echinacea moet een van de effectiefste immuunversterkers zijn van alle kruidenmiddelen, hoewel er geen harde wetenschappelijke bewijzen zijn die de argumenten van de voorstanders ondersteunen 17. Net als zink lijkt Echinacea het effectiefst als het in de eerste uren na een infectie wordt genomen 18.
Hydrastis canadensis, ook wel goldenseal, is nog een kruidenmiddel, maar ook hiervan wordt de goede reputatie niet gesteund door wetenschappelijke resultaten.
Andrographis paniculata, of Kalmegh, een ayurvedisch middel, is een effectiever kruid dat in twee onderzoeken goed bleek te werken ten opzichte van een placebo 19.
‘Het geeft aan dat een gezond lijf met een goed werkend immuunsysteem elke virusaanval kan overleven.’
Vlierbes is een effectief middel tegen de griep. Bij een onderzoek waarbij zestig grieppatiënten vijf dagen lang viermaal daags 15 ml vlierbesextract of een placebo namen, trokken de symptomen bij de vlierbesgroep vier dagen eerder weg dan bij de placebogroep 20.
Phytolacca americana, ofwel karmozijnbes, is een kruid waarvan bekend is dat het immuunsysteem erdoor gestimuleerd wordt; het is vooral effectief tegen griepvirussen 21, maar het kan giftig zijn bij te langdurig gebruik.
Lichaamsbeweging
Regelmatige bescheiden inspanning zorgt voor een betere weerstand 22. Plotselinge uitbarstingen van zware inspanning daarentegen kunnen het tegenovergestelde effect hebben. Daardoor kan het immuunsysteem namelijk enkele uren uitgeschakeld raken zodat de kans op een bovenste-luchtweginfectie juist stijgt 23. Het is veelzeggend dat de soldaten die in 1976 het ernstigst getroffen werden door de varkensgriep, net met hun basisgevechtstraining waren begonnen, een periode dus van uitzonderlijke inspanningen 24.
Stress
Een hoog stressniveau heeft waarschijnlijk de meeste invloed op de toestand van het immuunsysteem 25. Dat is gebleken bij een onderzoek waarin de deelnemers, van wie de helft een aantoonbaar hoog stressniveau had
en de andere helft een laag stressniveau, allemaal werden blootgesteld aan rinovirussen, de virussen die verkoudheid veroorzaken. In de groep met het lage stressniveau kreeg maar 27 procent symptomen, tegenover 47 procent in de groep met het hoge stressniveau 26.
Geneesmiddelen op recept
Wanneer u een geneesmiddel gebruikt, is de kans dat u de griep krijgt veel groter. Zo kan de vatbaarheid voor griep stijgen door gebruik van antibiotica 27, zoals flucloxacilline 28 en trimethoprim/sulfamethoxazol 29.
Homeopathie
In Frankrijk heeft de homeopathie een gevestigde naam en daar zijn de twee populairste middelen tegen griep beide homeopathisch: Oscillococcinum 200 en L. 52 Lehning.
Oscillococcinum is een combinatie van Anas Barbariae, Hepatis en Cordis. Het is bewezen effectief tegen de ergste symptomen van de griep, zoals hoesten, koorts, rillen en stijfheid van de spieren en gewrichten 30.
L.52 Lehning is een combinatie met tien actieve homeopathische ingrediënten en is in een trial effectiever gebleken dan een placebo 31.
BRYANHUBBARD
Dit artikel is overgenomen uit tijdschrift Medisch Dossier, jaargang 8, nummer 3.
Voor meer informatie ga naar www.medischdossier.org.
