Botox en andere snelle facelifts

In de loop van de winter groeien bij velen van ons de gevoelens van onvrede over hoe we eruitzien. Vooral bij veertigplussers is de verleiding groot toe te geven aan een van de ‘kant-en-klare’ facelifts die tegenwoordig te krijgen zijn. Er bestaan verschillende soorten, die allemaal beloven dat ze de rimpels van de middelbare leeftijd weer glad maken. Botox, de grande dame van de kant-en-klare facelifts uit een flesje, is in sommige landen zo populair geworden dat het Tupperware van de troon gestoten heeft als hoofdonderwerp van massaverkooppartijtjes. Er zijn artsen die er meer dan tien mensen per uur mee behandelen.

Botox, geproduceerd door Allergan Pharmaceuticals, is de gepatenteerde vorm van de stof botulinetoxine A, een neurotoxine dat geproduceerd wordt door de Clostridium botulinum, een anaërobe bacterie die voedselvergiftiging (botulisme) veroorzaakt. Van alle neurotoxinenen is dit de meest fatale die we kennen. Met slechts l gram puur kristallijn toxine van het type A kunnen een miljoen mensen van de aardbodem geveegd worden. Het Amerikaanse leger heeft dan ook overwogen het voor chemische oorlogsvoering te gebruiken 1. De toepassing van de stof als facelift uit een flesje is ontstaan doordat het bij inname ernstige verlamming veroorzaakt. Een geconcentreerde en vacuümgedroogde vorm van het toxine A mag sinds 1989 gebruikt worden voor de behandeling van oogtrekkingen (blefarospasme), scheelzien (strabisme) en, sinds 2000, cervicale dystonie, een ziekte waarbij de spieren van de nek en schouders hevig samentrekken. Bij die toepassingen kwam de Canadese oogarts Jean Carruthers erachter dat het ook rimpels in het voorhoofd glad maakte. Met haar man, die dermatoloog is, begon ze het toen ook te gebruiken tegen rimpels op het voorhoofd, waarmee een niet-snijdende vorm van cosmetische chirurgie ontstond. In 2002 gaf de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) toestemming het middel ook te gebruiken om cosmetische klachten te behandelen, namelijk voor matige tot ernstige fronsrimpels tussen de wenkbrauwen. Al gauw verwierf de procedure de dubieuze onderscheiding van procedure van eerste keus (snijdend dan wel niet-snijdend) in 2002 en 2003. In het jaaroverzicht van 2002 van de American Society for Aesthetic Plastic Surgery stond dat er dat jaar zo’n 1,6 miljoen ingrepen mee gedaan waren: een toename van 2000 procent in vijf jaar tijd.

greenline3

Wat dan wel?

  • Breng uw eetgewoonten op orde en eet alleen nog onbewerkte, biologische voedingsmiddelen met veel antioxidanten.
  • Eet voedingsmiddelen met veel RNA (ribo nucleic acid, oftewel ribonedeïnezuur), zoals sardientjes, zalm, tonijn, schaal- en schelpdieren, linzen en bonen. Deze zijn allemaal goed voor de huidvernieuwing.
  • Neem een goed multivitaminenpreparaatmeteenm/xvoncoroteen, vitamine A, B, C, D 3 en E, selenium, zink, koper en mangaan. Aanbevolen dosering: minimaal 1 gram vitamine C, 5000 IE vitamine A en 400 IE vitamine E per dag.
  • Breng uw oliën en vetten in balans. Door een juiste hoeveelheid omega-B-Vetten uit vis of lijnzaad worden het aanzicht en de teint van de huid mooier. Door meervoudig onverzadigde omega-G-Vetten kan de huid vatbaarder worden voor schadelijke zonnestralen 1.
  • Overweeg een supplement met alfa-linoleenzuur (ALA), waardoor beschadigd collageen wordt verwijderd en de glycosylatie die bij huidveroudering optreedt wordt voorkomen, zodat uiteindelijk fijne rimpeltjes verdwijnen.
  • Gebruik voor uw gezicht een lotion met veel vitamine C (maar let er bij een crème op dat er geen schadelijke stoffen in zitten zoals parabenen). Daarvan is bewezen dat het fijne rimpeltjes en ruwe huid vermindert en dat de teint en glans van de huid er mooier van worden 2.
  • Laat uw schildklierfunctie nakijken. Door een te weinig actieve schildklier ontstaat een droge, vlekkerige huid. Tegen die langzame schildklier kunt u gejodeerd zeezout gebruiken en vis en u kunt groenten die de schildklierfunctie hinderen, schrappen.
  • Crèmes waarvan het effect bewezen is zijn cr è mes met alfa- en bèta-hydroxyzuren (glycolzuur en salicylzuur), DMAE (dimethylamino-ethanol) en natuurlijk vitamine A (retinolpalmitaat), maar pas op voor ingrediënten die juist slecht zijn voor zowel uw huid als de rest van uw lichaam.
  • Heb eerbied voor uw eigen veroudering en respecteer deze als een proces van wijzer en ervarener worden.

1 Nar Cancer, 1987: 9: 219-226
2 AiThOtolaiyngo/HeadNeckSurg, 1999; 125:1091-1098

 

greenline3

 

In Hollywood is Botox nu zo’n must, dat veel acteurs niet eens meer alle gezichtsuitdrukkingen kunnen maken. Ook in Nederland wordt het in privé-klinieken op grote schaal gebruikt.

Hoe werkt het?

Botox verhindert de vrijmaking van de neurotransmitter acetylcholine. Als die neurotransmitter niet het signaal voor samentrekking kan geven, wordt de spier waar dat optreedt verlamd. Doordat de spier gedurende een periode niet kan samentrekken, worden lijntjes en rimpels glad gemaakt. Het effect houdt in het algemeen maar drie tot acht maanden aan. In één medicijnflesje zitten 100 units botuline type A. Meestal bedraagt de dosis van een behandeling 50 units. Een enkele injectie kost in Nederland en België ongeveer 350 euro per behandeling en in Amerika 300 tot 700 dollar. Om die reden zijn er heuse Botox-party’s ontstaan: dagen waarop er groepskortingen gegeven worden tot bijna 50 procent.

Wat artsen wel vertellen

Het lijdt geen twijfel dat wie zijn gezichtsspieren verlamt, minder rimpels heeft. Bij een overzichtsstudie van alle onderzoeken naar de toepassing op fronsrimpels tussen de wenkbrauwen bleek onder 537 proefpersonen (voornamelijk vrouwen) met matig tot ernstige rimpels bij 80 procent na een maand de rimpels verdwenen of tot een minimum gereduceerd en bij 89 procent was er in elk geval een bescheiden verbetering opgetreden. Meestal is het resultaat nog beter na een tweede of derde behandeling 2.

Bovendien kreeg Botox nog eens een extra goede naam toen sommige patiënten vertelden dat ze na hun injectie minder vaak hoofdpijn hadden dan normaal. Dat komt grotendeels doordat de spieren minder gevoelig worden. Aangemoedigd door deze successen gebruiken artsen het middel nu ook voor de lagere regionen van het gezicht om, zoals de Carruthers het zeggen, te ‘vereffenen, te vormen en te verbeteren, waarmee de grens tussen wetenschap en kunst vervaagt’. Tegenwoordig wordt het zelfs gebruikt om de resultaten van een plastisch chirurgische ingreep te verbeteren 3.

De scherpe kantjes van huidopvullers

Naast Botox worden er in de privé-klinieken verschillende andere manieren aangeboden ter opvulling, verfraaiing en verandering. In de geneeskunde en in de grote farmaceutische bedrijven is veel geëxperimenteerd met injecteerbare stoffen ter opvulling als de basisvulling van onze huid begint af te nemen.

  • Tijdelijke biologische opvulling: collageen en ‘lipovulling’. Naast Botox gebruiken artsen ook collageen (met productnamen als Zyderm en Zyplast). Gezuiverd bovine (van koeien) ofporcine (van varkens) collageen, het eiwit waaruit het ‘karkas’ (matrix) van de huid, botten en kraakbeen bestaat, wordt in de lippen of in rimpels geïnjecteerd en een paar weken later, als het dierlijk collageen is afgebroken, moet uw lichaam het hebben vervangen door uw eigen nieuwe humane collageen.
    In 2002 stonden volgens de American Society for Aesthetic Plastic Surgery (ASAPS) collageenimplantaten op de vijfde plaats van de meest gebruikte esthetische ingrepen. Inmiddels is de toepassing gedaald met 20 procent vanwege de stijgende populariteit van vulmiddelen op basis van hyaluronzuur. Hyaluronzuur, dat aangetroffen wordtin de beweeglijke gewrichten van het lichaam, wordt vaak gewonnen uit hanenkammen en gebruikt bij de behandeling van cataract (staar) en arthritis. In Engeland is het de populairste tijdelijke huidvuller omdat het minder vaak allergische reacties schijnt te geven. Vanwege die aanname hoeft de dokter niet eerst een allergietest te doen, wat bij collageen wel moet. Een andere mogelijkheid is lipostructuur, waarbij er uit uw eigen huid collageenproducerende cellen worden geoogst en gekweekt om ze vervolgens in u terug te injecteren. De meeste biologische producten worden echter binnen een paar maanden al door uw lichaam uitgescheiden. Daarbij is lichaamsvet niet de ideale stof om structuren als lippen mee te bewerken.
  • Nadelen: Net als Botox is opvulling met collageen tijdelijk. Net als de meeste biologische stoffen, inclusief lipofilling (waarbij minieme hoeveelheden van uw eigen buik- of bovenbeenvet worden geïnjecteerd), wordt het geabsorbeerd en moet de behandeling elke drie tot achttien maanden herhaald worden. Maar zelfs deze biologische materialen kunnen ongewenst verharden. De collageenimplantaten van de Engelse actrice Leslie Ash haalden de krantenkoppen toen ze er een blijvende ‘vissenmond’ aan overhield.
    Daar komt bij dat zo’n 3 procent van de patiënten allergisch is voor collageen. Hoewel er wel een allergietest wordt gedaan, reageren velen pas als het spul letterlijk in de mond komt. Andere reacties kunnen zijn gewrichts- en spierpijn, hoofdpijn, gevoeligheid, blaarvorming en, in het ergste geval, shock en ademhalingsproblemen.
  • Niet-biologische’huidvuilers’
    Om al die redenen hebben de artsen en farmaceuten zich rot gezocht naar het perfecte vulmateriaal dat niet geabsorbeerd wordt en daarbij ‘biologisch inert’ is, wat betekent dat het niet naar andere lichaamsdelen verhuist.

    De nieuwste favorieten zijn Artecoll, of Artefill, en geloof het of niet: Core-Tex, het plastic waarvan water- en winddichte jacks en wandelschoenen gemaakt zijn.
    Artecoll wordt in België en Nederland gebruikt, maar moet in Amerika nog worden toegelaten. Het bestaat voor driekwart uit bovine collageen en voor een kwart uit plexiglas microbolletjes. Het natuurlijke collageen moet het lichaam zo gek krijgen zijn eigen collageen aan te maken. Het voordeel is dat het, al lijkt het ‘natuurlijk’ voor het lichaam, niet zo snel afgebroken wordt als andere varianten van collageen, zodat het effect langer blijft bestaan.
    Core-Tex wordt in Nederland nog niet gebruikt. Het bestaat uit e-PTFE (expanded polytetrafluoro-ethylene), hetzelfde materiaal dat in Teflon gebruikt wordt. In Amerika mag het alleen worden gebruikt bij grote chirurgische ingrepen van het gezicht (augmentatie oflipreconstructie) en niet voor de verfraaiing van lippen of vermindering van rimpels. Toch gebruiken artsen het als meer blijvende vorm van ‘Botox’, vaak voor de lijntjes die van de neus naar de mondhoeken lopen.
  • Nadelen: Bij gebruik van Core-Tex moet gesneden worden en er kunnen littekens ontstaan. Hoewel het niet afgebroken wordt, kan het nodig zijn de behandeling een of meer keren te herhalen. Nu deze plasticsoorten steeds vaker gebruikt worden, komen er ook steeds meer meldingen van bijwerkingen 1. Die kunnen bestaan uit irritatie, allergie, wazig zien, pijn of ongemak, langzame genezing met zichtbare tekenen daarvan (met zelfs gevallen waarbij de stof naar buiten lekt) onder de huid wanneer het gezicht beweegt.
    Alarmerender is nog dat Artecoll en andere bolletjesbevattende producten onder de huid rode bulten kunnen veroorzaken, soms nog jaren na de behandeling 2, die bijna niet weg te opereren zijn.

1 J AM Acad Dermatol, 1999;40: 100-102
2 Arch Dermatol, 2003; 139: 17-20

 

Wat artsen niet vertellen

Artsen zijn er altijd vanuit gegaan dat Botox zich niet in het lichaam verplaatst en dat mogelijke bijwerkingen tijdelijk zijn 4. Hoewel de Amerikaanse FDA tot voorzichtigheid gemaand heeft, worden bij toepassing van Botox niet de minste voorzorgsmaatregelen genomen. Bij een onderzoek van de Amerikaanse consumentengids 5 bleek dat in vier van de zestien klinieken die undercover werden bezocht, niet eens de anamnese (ziektegeschiedenis) van de patiënt werd opgenomen alvorens een behandeling met Botox of een andere niet-chirurgische cosmetische ingreep werd ingezet. Maar al te vaak wordt Botox verkeerd toegediend door artsen die geen specifieke opleiding hebben gehad in de details van de plastische chirurgie. Botox is dus allesbehalve compleet veilig en behelst een aantal risico’s, zoals ook wordt aangegeven in de voorschrijfinformatie van Allergan en in andere bronnen.

U kunt eraan overlijden. In enkele gevallen zijn er mensen gestikt doordat ze niet goed meer konden slikken, kregen patiënten longontsteking of stierven ze aan een anafylactische shock (een ernstige allergische reactie). U kunt er een potentieel fatale hartaanval of hartritmestoornissen van krijgen, met name als u al hartklachten of vaatproblemen heeft.
U kunt er een epileptisch of ander insult van krijgen.
Het kan de problemen die het moet behandelen juist veroorzaken, zoals hoofdpijn (5-18 procent van de gevallen) en oogtrekkingen (3-5 procent van de gevallen) 6.
In 5 procent van de gevallen wordt de patiënt immuun voor de behandeling, doordat hij steeds meer antilichamen gaat maken. Dat houdt in dat er steeds meer Botox nodig is om hetzelfde effect te krijgen 7.
Spieren die steeds opnieuw worden ingespoten, worden bewegingloos en gaan verschrompelen (atrofiëren). Daardoor ontstaat een hangend ooglid. Ook loopt meer dan een kwart van de patiënten die vanwege migraine met Botox behandeld worden (door injectie in de spieren bij de slaap) tijdelijk met ingevallen slapen rond 8. U kunt er wazig van gaan zien en daarbij een luchtweginfectie, griep, misselijkheid, aangezichtspijn, roodheid op de injectieplaats en spierzwakte krijgen volgens de Amerikaanse FDA: die effecten kunnen enkele maanden aanhouden.
Doordat de injecties steeds herhaald moeten worden, kunt u door het chronische gebruik van Botox op den duur juist rimpels krijgen, aldus dr. David Becker, hoogleraar dermatologie aan het Weill Cornell Medical College in New York. Na behandeling voor voorhoofdsrimpels proberen andere spieren boven in de neus, tussen de wenkbrauwen en in de oogleden bij een grimas of frons het werk te doen. ‘Als die actie herhaal­ delijk wordt uitgevoerd, ontstaan daar nieuwe rimpels,’ zegt hij.
Hoe meer rimpels u heeft, hoe meer Botox u nodig heeft, waardoor het risico van complicaties toeneemt. Wie plastische chirurgie of een neuromusculaire ziekte heeft gehad, heeft ook meer kans op complicaties 9. Patiënten met ALS (amyotrofe laterale sclerose), myasthenia gravis of het syndroom van Lambert-Eaton (met spierzwakte) dienen Botox ook te mijden.
Steeds vaker gebruiken cosmetisch chirurgen en dermatologen Botox voor toepassingen waarvoor het niet is toegelaten 10. Net als bij andere specialismen in de geneeskunde geldt ook hier dat de dokters eerst schieten en dan pas kijken, want een consistente richtlijn voor de toepassing van Botox is er alleen voor de behandeling van fronsrimpels, dus niet voor kraaienpootjes, lachrimpels (aan beide zijden van de neus), lijnen rond de mond, putjes in de kin en plooien in de hals. Evenmin zijn er gecontroleerde onderzoeken gedaan naar toepassingen van Botox in de onderste helft van het gezicht en de hals 11. Veel artsen die op dit moment Botox aanbieden, zijn niet opgeleid in de fijne kneepjes van de plastische chirurgie. Zelfs de Carruthers geven toe dat artsen die Botox voor andere doeleinden willen gebruiken, wellicht gedetailleerde kennis nodig hebben van de anatomie en de spieren van de hals en het gezicht. Omdat er op zoveel verschillende plaatsen geïnjecteerd kan worden en omdat het aantal injecties per patiënt zo verschillend kan zijn, moet de behandelaar een zeer specialistische opleiding gevolgd hebben 12. Er zijn tegenwoordig wel richtlijnen, opgesteld door een team van experts en ook gepubliceerd 13. Maar onder andere vanwege het op hol geslagen gebruik van Botox en het gebrek aan controle erop, heeft de FDA in 2002 van Allergan geëist dat ze Botox alleen nog aanprijzen als medische behandeling en niet als facelift uit een potje.

LYNNE MCTACCART

Noten

1 JAMA, 2001:285:1059-1070
2 Am J Clin Dermatol, 2003; 4: 709-725
3 Dermatol Clin, 2004; 22:151-158
4 Dermatol Clin, 2004; 22: 145-149
s Which?, januari 2004
6 Am J Clin Dermatol. 2003; 4: 709-725
7 Dis Man, 2002; 48:336-356
8 Headache, 2004; 44:262-264
9 Fadal Plast Surg Clin North Am, 2003; 1194: 483-492
10 Dermatol Clin, 2004; 22: 145-149
11 Clin Dermatol, 2004; 22:18-22
12 Clin Dermatol, 2004; 22: 66-75
13 Plast Reconstruc Surg, 2004; 114 [6 Suppl]: 1S-22S

Dit artikel is overgenomen uit tijdschrift Medisch Dossier, jaargang 7, nummer 4.
Voor meer informatie ga naar www.medischdossier.org.

Deel dit artikel op..
Dit bericht is geplaatst in Artikelen B met de tags , . Bookmark de permalink.